بررسی کاربرد کنایه در دیوان اشعار اقبال لاهوری

علامه اقبال لاهوری از جمله بزرگترین شاعران فارسی¬گوی شبه قاره هند است که از اهمیت و جایگاه ویژه¬ای در بین مردم شبه قاره هند و همچنین ایرانیان برخوردار است. او در بیان افکار آزادیخواهانه و وحدت طلبانه خود از زبان شعری فارسی مدد بسیار جسته و بدین¬وسیله کوشیده است تا به بیان افکار و اندیشه¬های خود بپردازد. وی در بیان این افکار و اندیشه¬ها، آن هم با زبانی شاعرانه، از صور خیال که پایه¬های اصلی آن مبتنی بر: تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز می باشد، استفاده فراوانی برده که در این بین کنایه به عنوان عنصری خیال¬انگیز و تصویرساز، ابزاری مهم و تأثیرگذار در این امر می¬باشد. علی رغم این¬که زبان مادری اقبال، فارسی نبوده ، اما موارد متنوع و مصادیق پرشمار از سخنان کنایی در اشعار وی، نشان از عمق آگاهی و شناخت اقبال از ادب و زبان فارسی و دقایق و ظرائف آن دارد. در این پژوهش تلاش می شود تا با کاربرد شیوه توصیفی- تحلیلی، ظرافت-های کنایی موجود در اشعار اقبال لاهوری و توجه و عنایت وی به انواع کنایات با ارائه نمودارهای آماری، نشان داده شود. همچنین تلاش شده تا برخی کنایاتی که به ظن بسیار، از نوآوری¬ها و ابداعات اقبال لاهوری می¬باشند، مشخص و تبیین گردد. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که اقبال لاهوری در بیان افکار آزادی¬خواهانه و وحدت طلبانه خود از عنصر بلاغی کنایه بهره فراوان برده است.